Երկրի օդային հագուստը
Երկրագունդը բոլոր կողմերից շրջապատված է օդի հաստ շերտով: Օդը կարծես Երկրի հագուստը լինի:
Մեր շրջապատում ամենուրեք օդ կա, բայց մենբ այն չենք տեսնում, քանի որ օդն անգույն է և ապակու նման թափանցիկ: Կապույտ երկինքը, որ ողողված է արևի ճառագայթներով, նույնպես օդի հաստ շերտ է: Օդ կա նաև ջրի մեջ:
Օդը մարդկանց, կենդանիներին, բույսերին անհրաժեշտ է շնչառության համար: Առանց օդի մարդը կարող է ապրել ընդամենը մի բանի րոպե: Հետևաբար օդով է պայմանավորված կյանքի գոյությունը Երկրի վրա:
Կատարած բազմաթիվ փորձերի շնորհիվ գիտնականներն ապացուցել են, որ օդը տարբեր գազերի խառնուրդ է: Օդը գլխավորապես բաղկացած է թթվածնից և ազոտից, շատ բիչ քանակովք ածխաթթու գազից: Բոլոր կենդանի օրգանիզմները շնչում են թթվածին, արտաշնչում ածխաթթու գազ:
Նշված գազերից բացի օդում միշտ լինում են ջրային գոլորշիներ, սառցե բյուրեղներ, ծխի, մրի և փոշու մասնիկներ: Օդում եղած ջրային գոլորշիներից են առաջանում ամպերը և մառախուղը: Ամպերից էլ թափվում են մթնոլորտային տեղումները՝ անձրևը, ձյունը և կարկուտը:
Բոլորիս քաջ ծանոթ քամին օդի հորիզոնական տեղաշարժման արդյունք է:
Օդը ջերմության վատ հաղորդիչ է: Դրա համար էլ բնակարանների և դասասենյակների պատուհանները սովորաբար երկփեղկ են լինում: Ձմռանը, երբ դրսում ցուրտ է, փեղկերի միջև եղած օդը չի թողնում, որ ցուրտն անցնի բնակարան կամ դասասենյակ: Նույն ձևով էլ օդը չի թողնում, որ ներսի տաքությունը դուրս գա:
Հարցեր և առաջադրանքներ
- Ի՞նչ նշանակություն ունի օդը կենդանի օրգանիզմների համար:
Օդը անհրաժեշտ է կենդանիներին, բույսերին եւ մարդկանց, որպեսզի շնչեն։ Առանց օդի կենդանի օրգանիզմները չեն լինի։
- Ի՞նչ գազերից է կազմված օդը:
Օդը կազմված է ազոտից, թթվածնից եւ ածխաթթու գազից։
- Օդի ի՞նչ հատկությունների ես ծանոթ:
-Երբ օդը շարժվում է, առաջանում է քամի։
-Ջուրը գոլորշիանում է օդի միջոցով, դառնում է ամպ, թափվում է որպես անձրեւ, ձյուն եւ կարկուտ։
-Օդը ջերմության վատ հաղորդիչ է օրինակ՝ երկշերտ պատուհանի մեջ օդ կա, որը թույլ չի տալիս տաքությունը դուրս գա կամ ցուրտ օդը մտնի ներս։
- Ինչպե՞ս կարող ես ապացուցել, որ քո շրջապատում օդ կա: Կատարի՜ր առաջադրանքները և կհամոզվես:
Երբ թուղթը թափահարում ենք, առաջանում է քամի, նշանակում է օդ կա, քանի որ օդի շարժումից առաջանում է քամի։
Առաջադրանք
Որոշի՜ր՝ կախվա՞ծ է արդյոք այրման տևողությունը օդի քանակից (փորձը կատարի՜ր մեծերի ներկայությամբ, զգուշորեն):
Պատվանդանների վրա ամրացրո՜ւ երեք մոմ և վառի՜ր դրանք: Մոմերից մեկը ծածկի՜ր մեկ լիտրանոց ապակե տարայով, մյուսը՝ երկու լիտրանոցով, իսկ երրորդը թող բաց մնա: Մոմերից ո՞րը շուտ կհանգչի: Ինչո՞ւ:
1լիտրանոց տարայի մոմը ավելի արագ հանգեց, քան 2 լիտրանոց տարայով ծածկված մոմը, իսկ երրորդ մոմը, որը ծածկած չէր, չհանգեց։ Պարզեցինք, որ 1լիտրանոց տարայում օդը ավելի քիչ էր, քան 2լիտրանոց տարայում։ Կրակը վառվելու համար անհրաժեշտ է օդ, եթե օդ չկա, կրակ չկա։